ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Το όνομά της Μακεδονίας προέρχεται από την Ελληνική μυθολογία, που πέρασε στη κυρίως αρχαία ιστορία και που πρώτος την κατέγραψε ο Ηρόδοτος (Ε 17).

Ο Όμηρος φαίνεται να αγνοεί το όνομα «Μακεδονία» και «Μακεδόνες». Γι΄ αυτόν οι πολεμιστές από τη χώρα που αρδεύει ο Αξιός είναι οι Παίονες και χώρα τους η Παιονία (Ιλιάδα Β’ 848, Π’ 287 και Φ’ 152). Πιθανά αυτό να μαρτυρά ότι η τότε Μακεδονία ήταν ηπειρωτική χώρα μακράν του Αξιού και δεν είχε λόγους συμμετοχής σε ναυτικές εκστρατείες. Βέβαια ο Ηρόδοτος θεωρεί τους Παίονες αποίκους των Τευκρών της Τροίας.Επιπλέον, άλλοι σύμμαχοί τους είναι οι Θράκες και οι Ενετοί. Αν σε αυτά προσθέσουμε και το ότι οι Θράκες ήρθαν στην Πιερία λίγο πριν τον Τρωικό πόλεμο(ενώ περιέργως το όνομα Πιερίς είναι ελληνικό, πιθανόν σημαίνει πλούσια γη και συναντάται σε βουνό της Βοιοτίας και σε μια πηγή της Πελοποννήσου) και ο πανάρχαιος χερσαίος εμπορικός δρόμος που ένωνε Αιγαίο (Τροία) και Αδριατική (Ενετοί)περνάει από Θράκη,Κεντρική Πεδιάδα Μακεδονίας, Εορδαία, Λυγκηστίδα, Λιχνιδό και Ιλλυρία τότε μπορούμε να πούμε ότι η Τροία θέλοντας να ελέγχει το χερσαίο εμπόριο μιας και οι Έλληνες της διέκοψαν το θαλάσσιο χρησιμοποίησε αποίκους της (Παίονες) και συμμάχους της (Θράκες),για να ελέγχει τις ευαίσθητες περιοχές της χερσαίας οδού. Έτσι Παίονες και Θράκες εκτοπίσαν ήδη υπάρχοντες ελληνόφωνες πληθυσμούς από τις περιοχές Ημαθία/Αμαθίς (αμμώδης χώρα) και Πιερίς(πλούσια χώρα) μιας και τα ονόματα αυτά είναι ελληνικά και προϋπήρχαν πριν από την ιστορική προσάρτησή τους από τους Μακεδόνες (650π.Χ.). Το γεγονός ότι ο Ησίοδος θέλει το Μάγνητα καιτο Μακεδόνα αδέλφια και γιους της Θυίας του Δευκαλίονα και του Δία και ότι κατοικούσαν τη χώρα γύρω από τον Όλυμπο μας ωθεί στο να υποθέσουμε ότι αυτοί οι λαοί διώχθηκαν από Θράκες και Παίονες. Έτσι οι Μάγνητες κατέβηκαν στην Μαγνησία και οι Μακεδόνες περιορίστηκαν σαν ποιμενικός λαός πανω στα Πιέρια όρη. Η "Μακεδονίς Γη" του Ηροδότου είναι η περιοχή που περιλανβάνει τον ορεινό όγκο των Πιερίων (Μακεδονικόν Όρος) και το μέρος της Κεντρικής Πεδιάδας κάτω από την ένωση Αλιάκμονα και Λουδία. Το ότι ο Αλιάκμονας έρρεε πιο βόρεια και συνέσμιγε με το Λουδία ποταμό μας το μαρτυρεί ο Ηρόδοτος στο βιβλίο 7 όταν περιγράφει την μετακίνηση του Περσικού στρατού του Ξέρξη στη Μακεδονία. Έτσι Η Μακεδονίς γή ήταν ανάμεσα στην τότε Πιερία (παραθαλάσσια Πιερία)και τη Βοττιαία (το άνω μέρος της Κεντρικής πεδιάδας που ονομάστηκε έτσι από τους Μινωικούς Κρήτες αποίκους υπό τον αρχηγό τους Βόττονα (περίπου 1400π.Χ.).Όσον αφορά συγκεκριμένα τους Μακεδόνες αυτοί ανήκουν στον ευρύ κλάδο των βορειοδυτικών ελληνικών φύλων (ΒΔΕΦ).Κατά τη μεγάλη Αιγαιακή μετακίνηση αμέσως μετά τον Τρωικό πόλεμο (1200-1000 π.Χ.) και η οποία προκλήθηκε από την κάθοδο στα νότια βαλκάνια των Φρυγών(φορείς του πολιτισμού του Lausitz),τα ΒΔΕΦ πιέστηκαν και αναγκάστηκαν να μετακινηθούν.

Έτσι οι Δωριείς από την Πίνδο κατέληξαν στην Πελοπόννησο , οι Θεσσαλοί από τη Θεσπρωτία κατέληξαν στην περιοχή που φέρει το όνομά τους (Θεσσαλία) και πιο πριν λεγόταν Άργος Πελασγικόν. Οι Μακεδόνες κατοικούσαν αρχικά στην περιοχή της Ορέστιδος που τότε λεγόταν Μάκετα και οι Μακεδόνες Μακέτες. Διώχθηκαν από εκεί από τους Ορέστες που ονόμασαν την περιοχή τους Ορεστίδα και εγκαταστάθηκαν στη νότια όχθη της κάτω κοιλάδας του Αλιάκμονα σαν Μακεδνοί. Από εκέι , ακόμα μια φορά διώχθηκαν από Τυμφαίους και Ελιμιώτες και συσσορέυτηκαν στα Πιέρια Όρη σαν Μακεδόνες.Στα τελευταία στάδια της μετακίνησής τους ήρθαν σε επαφή με Αιολόφωνους Έλληνες (Περραιβούς και Μάγνητες) και ίσως αυτό να εξηγεί το ότι η Μακεδονική είναι μια ΕΛΛΗΝΙΚΗ διάλεκτος που σχετίζεται περισσότερο με την βορειοδυτική ελληνική , αλλά έχει αρκετά στοιχεία αιολικής (διπλασιασμός ορισμένων συμφώνων και περικοπή ορισμένων προθέσεων κ.α.).Το γεγονός ότι ο Ηρόδοτος (1.56.3) αναφέρει τους Δωριείς σαν "Μακεδνούς που κατέβηκαν" σημαίνει δύο πράγματα.Ότι οι Δωριείς και οι Μακεδνοί σε κάποια φάση της πορείας τους συζούσαν (πιθανόν στο όρος Βοιον)ή ότι οι Δωριείς ήταν ένα υποφύλο του ευρύτερου φύλου των Μακεδόνων.Η οργάνωση σε φυλές και υποφύλα είναι κοινή σε όλα τα ΒΔΕΦ της Ηπείρου και της Μακεδονίας.Έτσι τα μεγάλα ηπειρωτικά φύλα Μολοσσοί και Χάονες έχουν διάφορα υποφύλα π.χ. Εγχελάνες, Δασσαρέτιοι,Παραυαίοι(οι δίπλα από τον Αωό που λεγόταν διαλεκτικά και Αίας), ενώ στη Μακεδονία υποφύλο των Ορεστών ήταν οι Τρικλάρες και ίσως οι Αργεάδες να είναι ένα υποφύλο των Μακεδόνων και όχι το όνομα του Βασιλικού τους οίκοι.Το όνομα του οίκου ήταν Τημενίδες και το Αργεάδες είναι πατρωνυμικό (γιοι του Αργέα) και όχι τοπωνύμικό (από το Άργος = Αργείοι).Έτσι οι Αργεάδες είναι πιο πιθανόν να είναι ένα υποφύλο των Μακεδόνων με επόνυμο γενάρχη τον Αργέα.Το όνομα Αργέας δεν είναι τυχαίο. Άργος σημαίνει πεδιάδα και επίσης γνωρίζουμε ότι οι Αργεάδες ηγήθηκαν της προσάρτησης της Κεντρικής Πεδιάδας από τους Μακεδόνες.Άρα οι Αργεάδες ίσως ήταν το πρώτο υποφύλο ορεσείβιων νομαδικών ποιμένων που εξοικιώθηκαν με την γεωργία και την εγκατάσταση σε κάμπο και γι'αυτό επιθύμησαν πρώτη την προσάρτηση της Κεντρικής Πεδίάδας.Η επεκτατική πορεία των Μακεδόνων από τα Πιέρια Όρη διαιρείται σε τρεις φάσεις. Πρώτα έδιωξαν τους Θ΄ρακες από την Πιερία και προσάρτησαν το μέρος της Κεντρικής Πεδιάδας κάτω από την ένωση Αλιάκμονα και Λουδία.Αυτό το στάδιο εκφράζεται μυθολογικά από τον Μαρσύα Μακεδόνα (ιστορικό σύγχρονο του Μεγάλου Αλεξάνδρου από την Πέλλα) που θέλει σαν γιους του Μακεδόνα τον Πίερο και τον Άμαθο.Σε δέυτερη φάση προσάρτησαν και το βόρειο τμήμα της Κεντρικής Πεδιάδας διώχνοντας τους Βοττιαίους στην Χαλκιδική (Βοττική)και τους Άλμωπες από την Αλμωπία και κατέκτησαν την Εορδαία διώχνοντας τους Εορδούς πάλι στην Χαλκιδική (Φύσκα).Σε αυτή τη φάση το ανατολικό σύνορο της Μακεδονίας ήταν ο Αξιός καιτο Δυτικό η Βεγορίτιδα λίμνη.Σε τρίτη φάση οι Μακεδόνες επεκτάθηκαν ανατολικά προς την Χαλκιδική και τον Στρυμώνα και δυτικά προσάρτησαν πολιτικά τα ήδη ελληνόφωνα βασίλεια της Άνω (δυτικής,ορεινής) Μακεδονίας :Ελίμεια,Ορεστίς,Λύγκηστίς,Πελαγονία,Τυμφαία.Πολιτική προσάρτηση σημαίνει ότι από Μολοσσικές φυλές γίναν Μακεδονικές φυλές. Είναι γνωστή η ευκολία με την οποία αργότερα οι Ορεστές και οι Τυμφαίοι "μεταπηδούσαν" πολιτικά ανάμεσα σε Μολοσσία και Μακεδονία ανάλογα με το πως τους βόλευε.Με την άυξηση του κράτους τους , ο όρος Μακεδονίς (η αρχική εστία επέκτασης) ξεχάστηκε και όλη η περιοχή έγινε Μακεδονία.

Έχοντας κατά νου την πορεία αυτού του λαού επιστρέφουμε στην ετυμολογία του ονόματος Μακεδονία και Μακεδών.Προέρχεται από το Μακ+δων που σημαίνει ψηλή γη και κατ΄επέκταση ορεσείβιος. Ανάλογη κατάληξη έχει ο Ποσειδών=πόσις+δων=άντρας της γης=στα Δωρικά Ποτίδας. Ο πιο παλιός όρος για τη γη είναι "γδων".Κάποιες ελληνικές φυλές αφαίρεσαν το δ και έμεινε "γων,γην,γαν,γαιαν".Άλλοι πάλι αφαίρεσαν το γ και έμεινε "δων,δη,δα" (π.χ. Δήμητρα=Δήμητηρ= μητέρα γη).Τέλος άλλοι "μαλάκωσαν" το γδων σε "χθων".Έτσι στην πρώιμη Αθήνα ο Ποσειδόνας από σύζυγος της γης (Πόσις γδων) έγινε εραστής της γης (Ερεχθών -> Ερεχθεύς)΄. Μία άλλη παραλλαγή του γδων είναι "κτων" εξού και αμφικτών=κοινή γη .

Ο "πατέρας" της Ιστορίας, ο Ηρόδοτος, ονομάζει Μακεδονία την πέρα της Πρασιάδας λίμνης και του Δυσώδους όρους χώρα (Ε 18) που ορίζεται προς Ν. από τον Πηνειό και τον Όλυμπο (Ζ’ 173), άλλως «Μακεδονίς» (Ζ 127). Οι κάτοικοι αυτής, Μακεδόνες (Ε 18) ή Μακεδνόν έθνος (Α 56, Η 43) ήταν Ελληνικό φύλο και μάλιστα, ήταν κατ΄ εκείνον Δωρικό γένος που κατοικούσε πρώτα στη Φθιώτιδα επί Δευκαλίωνα, παρά την Όσσα και τον Όλυμπο επί Δώρου και που τελικά εκδιώχθηκε από τους Καδμείους και κατέφυγε στη Πίνδο (Α 56).

Στην Ελληνική μυθολογία υπάρχουν τρεις παραδόσεις για το όνομα της Μακεδονίας:

1. Aπό τον γενάρχη Μακεδόνα το γιο του Αιόλου (Ελιαν . απόσπ. 46).
2. Από τον Μακεδόνα τον γιο του Λυκάονα (Βασιλέα της Ημαθίας), πατέρα της Πίνδου και
3. Το όνομα οφείλεται στον Μακεδόνα τον γιο του Δία και της Θυίας, κόρης του Δευκαλίωνα που απέκτησε τα τέκνα Άμαθον και Πίερον από το όνομα του οποίου ονομάστηκαν τα Πιέρια όρη.(Ησιόδου απόσπ. XXVI).

Ετυμολογικά το όνομα των Μακεδόνων όπως και εκείνο της χώρας των καθώς και τα Μακεδνός, Μάγνης, Μακέτης, λογίζεται από τη δωρική ρίζα μακ- από την οποία παράγονται οι λέξεις μακεδνός (Οδύσσεια η’ 106 = ευμήκης), μάκεδνα, μακεδανός, μηκεδανός, μάκαρ, μακρός, μήκος, magnus κλπ. και σημαίνει επομένως τους ψηλούς σε ανάστημα, τους ορεσίβιους. (Σημ. στη δωρική μάκος = μήκος)

Έχοντας λοιπόν υπ΄ όψη όλα τα παραπάνω, κείμενα του Ομήρου, Ηροδότου, τις τρεις παραδόσεις της Ελληνικής μυθολογίας (Ησιόδου) και την ετυμολογία της λέξεως οδηγούμαστε αναμφίβολα στα ακόλουθα ασφαλή συμπεράσματα:

α) Ο Μακεδών εκ της ετυμολογίας ανήκε στην Ελληνική φυλή των Δωριέων. Κοινό στοιχείο και στις τρεις παραδόσεις είναι ότι ήταν γενάρχης Ηγεμών, και τούτο είναι πολύ φυσικό, αφού η ιστορία του ανάγεται στην εποχή της «Θεϊκής Ηρωικής Βασιλείας» δηλαδή της εποχής που οι ηγεμόνες επιζητούσαν θεϊκή καταγωγή και ηρωικές πράξεις.

β) Εκ της τρίτης παράδοσης ο Μακεδών φέρεται μόλις εγγονός του Δευκαλίωνα δηλαδή πολύ κοντά στην εποχή του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα. Τούτο και μόνο το στοιχείο δικαιολογεί την αναγκαστική φυγή, εκ της ανύψωσης της στάθμης της θάλασσας, από πεδινή περιοχή σε ορεινή. Είναι ακριβώς η περίοδος που ο Όλυμπος θεοποιείται ως το τελευταίο πιθανό σημείο καταφυγής, λόγω του ύψους του. Κατά την ορεινή διαμονή των φυλών και τη γνωριμία τους με τους ορεινούς όγκους κατέστη τότε η ανάγκη ονοματοδοσίας τους. Γεγονός που συνέβη εκ των ονομάτων των διαδόχων (παιδιών) του Μακεδόνα Ηγεμόνα, που εγκαταστάθηκαν σε άλλα όρη. Μετά την υποχώρηση των υδάτων οι επονομαζόμενοι τότε Δωριείς κατέβηκαν στις παρυφές των ορέων (Επιστροφή των Ηρακλειδών) και δημιούργησαν τους πρώτους οικισμούς της νέας Χώρας της Μακεδονίας που επιβεβαίωσε εν προκειμένω στην Ημαθία η αρχαιολογική σκαπάνη.

[Επεξεργασία] Βασιλείς της Μακεδονίας

Κύριο άρθρο: Βασιλείς της Μακεδονίας και Μακεδονικό βασίλειο

Το αστέρι της Βεργίνας είναι ένα ιστορικό ελληνικό σύμβολο της Μακεδονικής Βασιλικής Δυναστείας του Φιλίππου Β' και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το αστέρι της Βεργίνας είναι ένα ιστορικό ελληνικό σύμβολο της Μακεδονικής Βασιλικής Δυναστείας του Φιλίππου Β' και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

[Επεξεργασία] Προϊστορική περίοδος

Είναι αδύνατος ο προσδιορισμός της αρχής αυτής της περιόδου που μπορεί να είναι από τον 12ο αιώνα π.Χ. Κάποια σαφή όμως στοιχεία προσδιορισμού υπάρχουν για τον 8ο αιώνα ενώ ακριβή ιστορικά στοιχεία υπάρχουν από τον 6ο π.Χ αιώνα, αρχή της ιστορικής περιόδου.

[Επεξεργασία] Προϊστορική περίοδος (8ος – 6ος π.Χ. αι.).
Αρχαίος Μακεδονικός στην Πτολεμαϊδα
Αρχαίος Μακεδονικός στην Πτολεμαϊδα

1. Μακεδών (Γενάρχης). Γιος του Αιόλου ή του Βασιλέως της Αιγύπτου Οσίριδος. (Διοδ. Ι. 18, 20). Ή Μακεδών ή Μάκεδνος (Γενάρχης). Γιος του Βασιλέως της Αρκαδίας Λυκάονος (γιου του Πελασγού) (Απολλοδ. ΙΙΙ 8, 1). Ή Μακεδών (γενάρχης). Γιος του Διός και της Θυίας, κόρης του Δευκαλίωνα. (Στεφ. Βυζάντιος εις λ. Μακεδονία). Εκ των παραπάνω συνάγεται ότι ο γενάρχης του βασιλικού οίκου της Μακεδονίας ήταν Αργείος Ηρακλείδης στη καταγωγή. Οι παραδόσεις αυτές βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τη μαρτυρία του Ηρόδοτου ότι το Μακεδονικό έθνος ήταν Ελληνικό φύλο και μάλιστα Δωρικό, που μετακινούμενο από τη Εστιαιώτιδα της Θεσσαλίας (αρχικά) κατοίκησε στις παρυφές της Πίνδου.

2. Κάρανος (8ος π.Χ. αι.). Γενάρχης, ιδρυτής της βασιλικής Μακεδονικής δυναστείας του πρώτου κράτους με πρωτεύουσα τις Αιγές (σημ. πόλη Έδεσσα), (πάντα κατά τον Θεόπομπο που μάλλον εξ αυτού επαναλαμβάνει και μαρτυρεί ο Διόδωρος). Απόγονος του Ηρακλείδη Τημένου, Βασιλέως της Αργολίδας, που εκστράτευσε από το Άργος και καταλαμβάνοντας τη περιοχή ΒΑ της Πίνδου θεμελίωσε πρώτος τη δυναστεία. Σ΄ αυτή, τη κατά παράδοση καταγωγή από τον Ηρακλή πάντες οι μετά ταύτα Βασιλείς στήριξαν τη προέλευσή τους. Διάδοχοι του Κάρανου ήταν ο Κοίνος και ο Θουρίμας.

Η δυναστεία του Κάρανου βασίλευσε 72 έτη.

3. Κατ' άλλους γενάρχης και θεμελιωτής του βασιλικού οίκου της Μακεδονίας ήταν ο Αργέας (εξ ου και καλούνταν Αργεάδες τα μέλη της μακεδονικής δυναστείας) που φθάνοντας από το Άργος παρά τις πηγές του Αλιάκμονα εγκαταστάθηκε στην Ημαθία.

4. Τέλος θεμελιωτής του Μακεδονικού κράτους κατά την παράδοση του Ηρόδοτου (Η’ 137 κ επ.) (και που ήταν η πλέον επικρατούσα) ήταν ο εξ Άργους Ηρακλείδης Περδίκκας απόγονος του Τημένου. Σαφής και η περί αυτού μαρτυρία του Θουκυδίδη (ΙΙ 99 και V 80)